ΠΡΟΒΑΡΜΑ

Το Πρόβαρμα βρίσκεται σε υψόμετρο 93 μέτρων στη δυτική πλευρά της κοιλάδας του Κοιλιάρη, σε μικρή απόσταση από τον Στύλο. Το τοπωνύμιο είναι γεωνυμικό, οφείλεται δηλαδή στη θέση του οικισμού πάνω σε ύψωμα, απ’ όπου έχει κανείς θέα προς την ευρύτερη περιοχή. Ο οικισμός έχει αναπτυχθεί κατά μήκος και ανατολικά του δρόμου που συνδέει τον Στύλο με τον Σαμωνά, σε μικρή απόσταση από τη διασταύρωση προς Μαχαιρούς και Νιό Χωριό. Το χωριό δεν αναφέρεται στις απογραφές της Βενετοκρατίας, αναφέρεται όμως στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, σύμφωνα με την οποία κατοικούνταν από 16 χριστιανικές και 2 μουσουλμανικές οικογένειες.

Στο Πρόβαρμα έγινε στις 15 Μαΐου 1841 η πρώτη μάχη της επανάστασης του 1841, ενώ από το χωριό αυτό καταγόταν ο ιερέας Κωνσταντίνος Ντουνής, γνωστός ως Ντουνόπαπας, ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία του Χατζή Οσμάν πασά κατά των γενίτσαρων το 1812, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και πολέμησε κατά την επανάσταση του 1821, αλλά αναγκάστηκε να παραδοθεί και απαγχονίστηκε στους Αρμένους το 1827. Ένα από τα παιδιά του ήταν ο Ιωάννης Αναγνώστης Ντουνής, ο οποίος έγραψε τους Αγώνες της Κρήτης, μια συλλογή ποιημάτων που εξιστορούν τα κυριότερα γεγονότα των κρητικών επαναστάσεων από το 1841 έως το 1878, ενώ εγγονός του ήταν ο Κωνσταντίνος Δουνάκης, ο οποίος έγραψε την Ιστορία της Επαρχίας Αποκορώνου, που εκδόθηκε το 1967. Λιγότερο γνωστοί αλλά εξίσου σημαντικοί είναι ο Σαριδοσταμάτης (Σταμάτης Σαριδάκης), ο οποίος πολέμησε στο πλευρό του Σήφακα και Ντουνόπαπα, αλλά και ο ιερέας Γαβριήλ Μανιουδάκης, ο οποίος περιόδευε τα χωριά της επαρχίας μετά το 1893 και μυούσε μέλη στην αδελφότητα που εξελίχθηκε στη Μεταπολιτευτική Επιτροπή και διηύθυνε τον αγώνα κατά την ομώνυμη επανάσταση (1895-1896).

Στο χωριό υπάρχουν δύο εκκλησίες, μία κοντά στο κέντρο του οικισμού, αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα, και μία στο βόρειο άκρο του, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Το πρώην δημοτικό σχολείο του χωριού ανακαινίστηκε μετά το 2006 και εγκαινιάστηκε το 2015 ως Στέγη Πολιτισμού, Μάθησης και Δημιουργίας, όπου διοργανώνονται περιστασιακά αντίστοιχες δραστηριότητες.

Διοικητικά, το Πρόβαρμα αναφέρεται ως μέρος του Δήμου Αρμένων το 1881 και το 1900, έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου το 1920 και μέρος της κοινότητας Στύλου μετά το 1925. Το 1997 έγινε μέρος του ανασυσταθέντος Δήμου Αρμένων, ο οποίος έγινε Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης