ΜΕΛΙΔΟΝΙ

Το Μελιδόνι βρίσκεται σε υψόμετρο 451 μέτρων στο ανατολικό άκρο της Δ.Ε. Φρε, στους πρόποδες των Λευκών Ορέων. Μετά την ανακατάληψη της Κρήτης από τους Βυζαντινούς και την εγκατάσταση των δώδεκα αρχοντόπουλων το 1182, κύριος του χωριού και της ευρύτερης περιοχής έγινε κάποιος με το επώνυμο Μελιδόνης, το απαντάται μέχρι σήμερα στην Κρήτη. Το χωριό δεν αναφέρεται στις βενετικές απογραφές, αλλά μετά το 1740 άρχισαν να έρχονται στην περιοχή αυτή οι κτηνοτρόφοι Γιώργης Κοκκίνης και Σήφης Βάφης (ή Κοκκίνης), οι οποίοι είχαν καταγωγή από τους Πατακούς της Ίμπρου Σφακίων. Οι Κοκκίνηδες ξεχειμώνιαζαν τα πρόβατά τους «στου Μελιδόνη τα χωράφια», όπου τα παιδιά και τα εγγόνια τους έχτισαν σταδιακά σπίτια και δημιούργησαν οικισμό. Το χωριό αναφέρεται με το σημερινό του όνομα σε χάρτη των Γάλλων Philippe de Bonneval και Mathieu Dumas το 1783 και ξανά το 1834 στην αιγυπτιακή απογραφή ως Melidhóni, οπότε και κατοικούνταν από 20 χριστιανικές οικογένειες.

Παρά το μικρό του μέγεθος, το χωριό ανέδειξε σπουδαίους άντρες, όπως ο οπλαρχηγός Ιωσήφ Κωσταντουλάκης (Σήφακας), ο οποίος ύψωσε τη σημαία της ελευθερίας στο Μελιδόνι στις 16 Ιουνίου 1821, μαζί με τον Γιώργη Δασκαλάκη (Τσελεπή) από την Ανώπολη Σφακίων. Σημαντική δράση επέδειξε επίσης ο αδερφός του, Αντώνιος Σήφακας, αλλά και ο Ανδρέας Κακούρης, οπλαρχηγός και πληρεξούσιος Αποκορώνου, ο οποίος έλαβε μέρος στο Κίνημα του Θερίσου το 1905. Αρκετοί Μελιδονιανοί όπως ο Μανώλης Κανελάκης συμμετείχαν ως εθελοντές στον Μακεδονικό Αγώνα (1903-1908) και τη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922), ενώ το χωριό έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο κατά την Αντίσταση (1941-1945), καθώς υπήρξε ορμητήριο της ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρήτης).

Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι η Ζωοδόχος Πηγή, η οποία θεμελιώθηκε το 1913 και περατώθηκε το 1937. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο ναός του Αγίου Αντωνίου, στα νότια του χωριού, ο οποίος χρονολογείται από τον 16ο αιώνα, καθώς και το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, το οποίο έχει θέα όλο τον Αποκόρωνα μέχρι και το Ρέθυμνο. Το Μελιδόνι είναι επίσης γνωστό για τα σπήλαια και σπηλαιοβάραθρα του, στο εσωτερικό των οποίων υπάρχουν υπόγειες λίμνες και καταρράχτες. Το σημαντικότερο από αυτά ο Γουργούθακας, ο οποίος έχει βάθος 1.208 μέτρα, είναι το βαθύτερο σπηλαιοβάραθρο στην Ελλάδα και το 50ό βαθύτερο στον κόσμο. Εξίσου εντυπωσιακά είναι το Λιοντάρι (1.110 μέτρα) και το Μαύρο Σκιάδι (342 μέτρα). Και τα τρία βρίσκονται στη Μελιδονιανή μαδάρα στην περιοχή Ατζίνες ή Ατζινόλακκας, η οποία προσελκύει διεθνές σπηλαιολογικό ενδιαφέρον.

Διοικητικά, το Μελιδόνι αναφέρεται ως μέρος του Δήμου Φρε το 1881 και το 1900 και μέρος της κοινότητας Ραμνής από το 1920 μέχρι το 1925, οπότε και δημιουργήθηκε διακριτή κοινότητα Μελιδονίου. Το 1997 η κοινότητα αυτή έγινε μέρος του Δήμου Φρε, ο οποίος έγινε Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης