ΚΕΦΑΛΑΣ

Ο Κεφαλάς βρίσκεται σε υψόμετρο 352 μέτρων στο μέσο των ομώνυμων υψωμάτων, τα οποία εκτείνονται από τη Δραπανοκεφάλα μέχρι τη Γεωργιούπολη. Η ονομασία του χωριού πιθανότατα συνδέεται με άρχοντες που εγκαταστάθηκαν εδώ κατά τη β΄ βυζαντινή περίοδο (10o-12o αιώνα) και συχνά ονομάζονταν «κεφαλάδες», ενώ σύμφωνα με μια άλλη θεωρία η ονομασία προέκυψε από το μέγεθος και τη σημασία του χωριού, το οποίο ήταν διαχρονικά κεφαλοχώρι. Στα χρόνια της Βενετοκρατίας ο Απάνω και ο Κάτω Κεφαλάς αναφέρονται ως δύο διακριτά χωριά, τα οποία ενώθηκαν οικιστικά με την πάροδο του χρόνου και διοικητικά στα μέσα του 20ού αιώνα. O Barozzi αναφέρει τα δύο χωριά ως Chiefala Cato και Chiefala Apáno το 1577, ενώ ο Καστροφύλακας ως Chieffalà Cato και Chieffalà (σκέτο) το 1583.

Στον Κεφαλά αξίζει να περιηγηθείτε στα παραδοσιακά σοκάκια και τις εκκλησίες του χωριού, η παλαιότερη εκ των οποίων είναι ο Τίμιος Σταυρός, του 16ου αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι νεώτεροι ναοί, όπως της Παναγίας, του Αγίου Αντωνίου και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, έργα των φημισμένων Κεφαλιανών μαστόρων, που αποτελούν δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής του 18ου και 19ου αιώνα. Έργο των ίδιων μαστόρων είναι και η Δημοτική Σχολή Κεφαλά, όπου σήμερα στεγάζεται το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του Δήμου Αποκορώνου και της Π.Ε. Χανίων γενικότερα. Δίπλα στη Δημοτική Σχολή υπάρχει ένα μικρό λαογραφικό μουσείο, όπου εκτίθενται παλιές φωτογραφίες, δείγματα υφαντικής τέχνης και είδη της καθημερινής ζωής περασμένων εποχών, ενώ μπροστά από το μουσείο, στην κεντρική πλατεία του Κάτω Κεφαλά, υπάρχει η προτομή του καπετάν Μαθιού Μυλωνογιάννη, ο οποίος καταγόταν από εδώ και συμμετείχε σε αρκετές κινητοποιήσεις και επαναστάσεις των χριστιανών της Κρήτης από το 1858 μέχρι το 1897.

Βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται η παραλία Ομπρόσγιαλος, τα γαλαζοπράσινα νερά της οποίας εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Οι απόκρημνες πλαγιές της περιοχής αποτελούν πόλο έλξης για τους σπηλαιολόγους και τους κάθε είδους  λογής εξερευνητές, ενώ η διαύγεια του νερού και το Καταδυτικό Πάρκο που θα κατασκευαστεί εδώ το 2021 αναμένεται να παίξουν αντίστοιχο ρόλο για τους λάτρεις των καταδύσεων.

Διοικητικά, ο Απάνω και ο Κάτω Κεφαλάς αναφέρονται ως μέρος του Δήμου Βάμου το 1881 και το 1900, ως αυτοτελής αγροτικός δήμος Κεφαλά το 1920 και ως κοινότητα Κάτω Κεφαλά το 1928, στην οποία υπαγόταν και ο Απάνω. Το 1925 υπάχθηκαν στον Κεφαλά οι κοινότητες Δράπανος, Παλαιλώνι, Σούρη, Σελλιά και Λικοτιναρά, αλλά έντεκα μήνες αργότερα οι τρεις τελευταίες αποσχίστηκαν και συγκρότησαν την κοινότητα Σελλίων. Το 1951 οι Κεφαλάδες χωρίστηκαν και πάλι, αλλά η διαίρεσή τους αναιρέθηκε οριστικά το 1961 και έκτοτε αποτελούν μία κοινότητα, στην οποία εξακολούθησαν να υπάγονται ο Δράπανος και το Παλαιλώνι. Ο Κεφαλάς αποτέλεσε και πάλι μέρος του ανασυσταθέντος Δήμου Βάμου από το 1999 μέχρι το 2010, οπότε έγινε μέρος του Δήμου Αποκορώνου.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης