ΣΟΥΡΗ

Η Σούρη βρίσκεται σε υψόμετρο 313 μέτρων στην ανατολική πλευρά των υψωμάτων του Βάμου, νότια του Κεφαλά και του δάσους του Ρουπακιά. Η προέλευση της ονομασίας του χωριού δεν είναι γνωστή. Το χωριό δεν μνημονεύεται στις απογραφές της Βενετοκρατίας, αλλά αναφέρεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα (Archivio Ducale di Candia) του 1395 ως Suori, αναφορά που πολλοί ερευνητές θεωρούν λανθασμένη μεταγραφή του Souri. Το χωριό αναφέρεται (μάλλον λανθασμένα) στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Vuri, ενώ ο Χουρμούζης Βυζάντιος το αναφέρει το 1842 ως Σούρι.

Το χωριό εκτείνεται κυρίως στα βόρεια του δρόμου που συνδέει τη Λιτσάρδα με τα Σελλιά, ενώ αρκετά σπίτια έχουν θέα προς τον Κεφαλά, τη Δραπανοκεφάλα και τον Κόλπο της Σούδας. Στα νότια του ίδιου δρόμου, κοντά στην είσοδο του χωριού, μπορεί κανείς να βρει την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, η οποία χτίστηκε το 1910 με αρχιμάστορα τον Ηλία Λιοδάκη. Για να χτιστεί η εκκλησία αυτή γκρεμίστηκε η προγενέστερη που είχε χτιστεί το 1550, αλλά οι κάτοικοι διέσωσαν την αρχική κτητορική επιγραφή και την εντοίχισαν σε μια αποθήκη που χτίστηκε δίπλα στην εκκλησία. Σε αυτήν αναφέρεται: 1550 ο κίρ Γεόργις Λουμπινοσκούλις ηθέλισε κε έκτισε το ναό του Αγίου Ιω(άννου) του Θεολόγο(υ) κι ετελιόθι μαήου 4.

Από τη Σούρη κατάγεται ο ιεράρχης Αγαθάγγελος Ξηρουχάκης (1872-1958), ο οποίος διετέλεσε εφημέριος της Ελληνικής Κοινότητας της Βιέννης και επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου από το 1936 μέχρι το 1958. Επέδειξε σημαντική ποιμαντορική δράση και συνέγραψε πολλές φιλολογικές και ιστορικές εργασίες για τη Βενετοκρατία στην Κρήτη, αλλά η στάση του κατά τη γερμανική κατοχή (1941-1945) είναι αμφιλεγόμενη. Η Σούρη είναι επίσης γνωστή ως το εργαστήρι και η τελευταία κατοικία του Τζον Ληθ Κράξτον (John Leith Craxton, 1922-2009), διάσημου Βρετανού ζωγράφου και επίτιμου προξένου του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κρήτη.

Διοικητικά, η Σούρη αναφέρεται ως μέρος του Δήμου Βάμου το 1881 και το 1900, μέρος του αγροτικού δήμου Κεφαλά το 1920 και μέρος της κοινότητας Κεφαλά το 1925. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους η Σούρη, τα Σελλιά και η Λικοτιναρά αποσχίστηκαν από τον Κεφαλά και συνέστησαν αυτοτελή κοινότητα, η οποία έγινε Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Βάμου το 1997 και Τοπική Κοινότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης