ΜΑΧΑΙΡΟΙ

Οι Μαχαιροί βρίσκονται σε υψόμετρο 110 μέτρων στο νότιο τμήμα της κοιλάδας του Κοιλιάρη, κοντά στο σημείο όπου συναντώνται τα υψώματα του Βάμου με τους πρόποδες των Λευκών Ορέων, στο μέσο περίπου της Δ.Ε. Αρμένων. Η προέλευση της ονομασίας του χωριού δεν είναι γνωστή, αλλά το χωριό αναφέρεται ως Maghierus από τον Barozzi το 1577 και ως Machierus από τον Καστροφύλακα (1583) και τον Basilicata (1630).

Λόγω της θέσης του χωριού στο μέσον ενός μεγάλου βράχου, η θέα του από την απέναντι πλευρά της κοιλάδας (από τα ανατολικά) είναι εντυπωσιακή, ενώ και το χωριό έχει εξαιρετική θέα προς τα υψώματα του Νιό Χωριού και την κοιλάδα του Κοιλιάρη. Πολλά σπίτια του οικισμού χτίστηκαν τον 18ο ή τον 19ο αιώνα και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την αρχιτεκτονική τους, η οποία έχει έντονες επιρροές από την ύστερη Βενετοκρατία. Πολλά από αυτά έχουν λαξευτές αντηρίδες στις γωνίες τους και λαξευτά πέτρινα πλαίσια στις πόρτες και τα παράθυρα, ενώ η λιθοδομή τους καλύπτεται συχνά από εντυπωσιακά επιχρίσματα. Αναγνωρίζοντας τον ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του χωριού, το 1998 η Βουλή κήρυξε το παλιό τμήμα του οικισμού των Μαχαιρών ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΦΕΚ 1220/Β/30-11-1998).

Στα ανατολικά της κεντρικής πλατείας των Μαχαιρών έχει χτιστεί πέτρινο θέατρο χωρητικότητας 500 θέσεων, όπου τα καλοκαίρια γίνονται αρκετές εκδηλώσεις. Στα νότια του θεάτρου και της πλατείας βρίσκεται η κύρια εκκλησία του χωριού, η Υπαπαντή, ενώ στο βράχο πάνω από το χωριό υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη, όπου οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν μέσα από ένα στενό ανηφορικό μονοπάτι που ξεκινά νότια της πλατείας. Στη χαράδρα νότια του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, ενώ σε μια πλαγιά δυτικά του χωριού, κοντά στο δρόμο προς τη Ραμνή, υπάρχει ένα παλιό υδραγωγείο απ’ όπου το χωριό προμηθευόταν νερό.

Διοικητικά, οι Μαχαιροί αναφέρονται ως μέρος του Δήμου Αρμένων το 1881 και το 1900, αυτοτελής κοινότητα το 1920 και μέρος της κοινότητας Στύλου από το 1925 μέχρι το 1948, όταν ανασυστάθηκε η κοινότητα Μαχαιρών. Η κοινότητα αυτή έγινε μέρος του ανασυσταθέντος Δήμου Αρμένων το 1997 και μέρος του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης