ΧΙΛΙΟΜΟΥΔΟΥ

Η Χιλιομουδού βρίσκεται σε υψόμετρο 367 μέτρων στα δυτικά της κοιλάδας του Κοιλιάρη, σε ένα ύψωμα ανάμεσα στα χωριά Σαμωνάς και Κυριακοσέλια. Δεν είναι γνωστό από που προέρχεται η ονομασία του οικισμού ή πότε ιδρύθηκε, αλλά δεν αναφέρεται στις απογραφές της Βενετοκρατίας, οπότε εκτιμάται ότι χτίστηκε κατά την Τουρκοκρατία. Το χωριό μνημονεύεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Khiliomudú, οπότε και κατοικούνταν από 9 χριστιανικές οικογένειες. Η κύρια εκκλησία του οικισμού είναι αυτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο βορειοανατολικό άκρο του, δίπλα στην οποία βρίσκεται το παλιό σχολείο.

Λόγω της ορεινής και οχυρής θέσης του, το χωριό υπήρξε αρκετές φορές καταφύγιο για επαναστάτες κατά της εκάστοτε εξουσίας. Μετά τη μάχη στο Πρόβαρμα, τον Μάιο του 1841, αρκετοί επαναστάτες κατέφυγαν στη Χιλιομουδού και τα γύρω χωριά, ενώ λίγο μετά την έναρξη της Μεταπολιτευτικής Επανάστασης, τον Οκτώβριο του 1895, μια ομάδα από 40 ένοπλους -μεταξύ των οποίων και ο θρυλικός Παπαμαλέκος- περιπλανήθηκε τον ορεινό Αποκόρωνα και πέρασε και από τη Χιλιομουδού.

Έκτοτε το χωριό «χάνεται» από τις ιστορικές πηγές, αλλά ευτυχώς κρατάει καλά την παράδοση, καθώς εδώ βρίσκεται το μόνο ελαιοτριβείο σε όλη την Ελλάδα που λειτουργεί ακόμα με τον παραδοσιακό τρόπο (με μύλους και τορβάδες), ένα από τα τελευταία εργαστήρια κατασκευής κρητικών μουσικών οργάνων (το οποίο φτιάχνει λαούτα, βιολιά, μαντολίνα και λύρες) και ένα από τα τελευταία εργαστήρια κατασκευής κουδουνιών αιγοπροβάτων, γνωστά στα κρητικά ως «λέρια».

Διοικητικά, η Χιλιομουδού αναφέρεται ως μέρος του Δήμου Φρε το 1881 και το 1900, του αγροτικού δήμου Ραμνής το 1920 και της κοινότητας Ραμνής μετά το 1925. Το 1997 η Χιλιομουδού έγινε μέρος του ανασυσταθέντος Δήμου Αρμένων, ο οποίος έγινε Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης