ΤΣΙΒΑΡΑΣ

Ο Τσιβαράς βρίσκεται σε υψόμετρο 102 μέτρων νοτιοανατολικά των Καλυβών, πάνω στον κύριο δρόμο προς τον Βάμο. Έχει υποστηριχθεί ότι η ονομασία του προέρχεται από τα τουρκικά, όπου η λέξη civar (τζιβάρ) σημαίνει «περίχωρο», αλλά η ύπαρξη του χωριού καταγράφεται ήδη κατά τη Βενετοκρατία. Το χωριό αναφέρεται από τον Barozzi το 1577 ως Civara, από τον Καστροφύλακα το 1583 ως Zivara και από τον Basilicata το 1630 ως Civara, ενώ αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Tsivarás, οπότε κατοικούνταν από 16 χριστιανικές και 4 μουσουλμανικές οικογένειες.

Λόγω της οχυρής του θέσης σε ύψωμα ανάμεσα σε δύο από τα πιο μεγάλα χωριά της επαρχίας, ο Τσιβαράς υπήρξε επανειλημμένα πεδίο σύγκρουσης μεταξύ του οθωμανικού στρατού και επαναστατών, λέγεται δε ότι έχει καεί επτά φορές(!). Στις 17 Ιουνίου 1821 ο Μανούσος Πρωτοπαπαδάκης με αρκετούς Αποκορωνιώτες «συνήψε μάχην πλησίον του χωριού Σίβαρα ή Τσιβαρά, όπου προέβησαν εκ των Καλυβών οι Τούρκοι να απαντήσωσιν. Ισχυρά και πεισμώδης κατέστη η αμοιβαία άμυνα», αλλά οι επαναστάτες κατάφεραν να επικρατήσουν επί των ανδρών του Αλή Σοφτά και του Τσουρούνη. Σύμφωνα με τον Κριτοβουλίδη, «Μικρά εγένετο πραγματικώς η φθορά, αλλ’ ηθικώς επηρέασεν εκείνη η νίκη εις αμφότερα τα διαμαχόμενα μέρη».

Μια επίσης σημαντική σύγκρουση έλαβε χώρα στις 11 Ιουνίου 1878, όταν ο Σαλίχ πασάς αποβιβάστηκε στις Καλύβες με μια δύναμη 4.000 ανδρών και επιτέθηκε στα χωριά Τσιβαράς, Αρμένοι και Νιό Χωριό. Σύμφωνα με ένα έμμετρο ποίημα του Αναγνώστη Ντούνη, «ο Τούρκος όλα τα χωριά ερήμωσε όπου μπήκε, έκαψε σπίθια, θυμωνιές και πήρε ό,τι βρήκε. Σε Νιό Χωριό, Κατσουφριανά, σε Τσιβαρά κι Αρμένους, έσφαξε νέους και παιδιά και απογερασμένους». Στην περιοχή έσπευσαν επαναστάτες υπό τον Κεφαλιανό οπλαρχηγό Μαθιό Μυλωνογιάννη, οι οποίοι επέφεραν σημαντικές απώλειες στους επιτιθέμενους και τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν στις Καλύβες και το Καλάμι.

Ο Τσιβαράς υπήρξε πεδίο μάχης και κατά την Μεταπολιτευτική Επανάσταση, καθώς ο οθωμανικός στρατός επιτέθηκε επανειλημμένα εναντίον του τον Μάιο του 1896, με σκοπό να διασπάσει την πολιορκία του Βάμου από τους επαναστάτες. Μετά από αρκετές προσπάθειες, μια ισχυρή δύναμη υπό τον Αμπντουλάχ πασά κατάφερε στις 18 Μαΐου να διασπάσει την τοποθεσία, φτάνοντας μέχρι τον Βάμο και ενθαρρύνοντας τη φρουρά του να προβεί σε έξοδο. Κατά την υποχώρησή τους οι οθωμανικές δυνάμεις λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τον Τσιβαρά, όπως έκαναν και στον Βάμο και τα Ντουλιανά.

Στο κέντρο του χωριού υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα, ενώ στο βόρειο άκρο του βρίσκεται το παλιό σχολείο, το οποίο χτίστηκε το 1900 με έξοδα του αρχιμανδρίτη Γερμανού Αποστολάκη και όπου γίνονται πολλές από τις εκδηλώσεις του ιδιαίτερα δραστήριου πολιτιστικού συλλόγου του χωριού. Στα ανατολικά του χωριού αξίζει κανείς να επισκεφθεί τον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου, όπου μπορεί να κάνει μια στάση ενώ εξερευνά την όμορφη φύση του Αποκόρωνα.

Διοικητικά, o Τσιβαράς αναφέρεται ως μέρος του Δήμου Αρμένων το 1881 και το 1900, του αγροτικού δήμου Καλυβών το 1920 και της κοινότητας Καλυβών μετά το 1925. Το 1997 ο Τσιβαράς έγινε μέρος του ανασυσταθέντος Δήμου Αρμένων, ο οποίος έγινε Δημοτική Ενότητα του Δήμου Αποκορώνου το 2010.

Επιμέλεια & σύνταξη κειμένων: Γιώργος Λιμαντζάκης